کد مطلب:314730 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:253
سقاخانه حضرت ابوالفضل
چنان كه اشاره شد اصولا فلسفه احداث سقاخانه ها ارتباط تنگاتنگی با واقعه اسفبار عاشورا، به خصوص شهادت حضرت ابوالفضل (علیه السلام) دارد، كه موكل اصلی آب این گونه مكان ها نیز شمرده می شود.
بنابراین سقاخانه های متعددی را در تهران می توان مشاهده كرد كه به نام یا القاب این شخصیت بزرگ شیعه، مسمی گشته اند. البته در مورد دیگر سقاخانه هایی كه به نام های دیگری چون نام بانی یا نام محله، كوچه و گذر، شهره هستند
[ صفحه 227]
نیز در واقع وضعیت به گونه فوق است، با این تفاوت كه شهرت اشخاص یا مناطق مورد نظر، موجباتی برای مشخص كردن این سقاخانه ها، از دیگر سقاخانه های احتمالی موجود در محله فراهم كرده است و این موضع به هیچ وجه از اهمیت و ارادت به موكل این مكان های مقدس - كه دلیل اصلی احداث آنهاست - را كم نمی كند. به عنوان نمونه هایی چند از سقاخانه هایی كه به نام یا القاب این سردار بزرگ اسلام شهره هستند، می توان به موارد ذیل اشاره كرد:
- سقاخانه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در خیابان خیام، كوچه مشتاقی، انتهای كوچه صفری؛ كه از نمونه سقاخانه های كوچك و محقر تهران است. این سقاخانه كه گاه به نام سقاخانه ی سید نصرالدین نیز خوانده می شود، به شكل فرورفتگی مختصر رفی شكلی دیوار آجری خانه مجاور خود است. افراد محلی قدمت این سقاخانه كوچك را حدود 70 سال ذكر می كنند. بانی این سقاخانه مشخص نیست و با این كه در واقع جزئی از ملك خود است، ولی فعلا به صورت مستقل اداره می شود و تولیت آن را اهالی محل برعهده گرفته اند. در حال حاضر فضای داخلی این سقاخانه كه در طول زمان بارها مرمت شده، پوشیده از كاشی سفید رنگ ساده ای است و منبع آب این نیز از لوله كشی شهری تأمین می گردد.
دو دریچه فلزی ساده، فضای كوچك داخلی سقاخانه را از بیرون حفاظت می كنند. به طوری كه اهالی محل اظهار می دارند در قدیم داخل این مكان، مملو از شمع هایی بوده كه به نذر روشن گشته و روشنایی دلچسب آن در شب های تاریك، بهترین راهنمای رهگذران این كوی بوده است.
- نمونه دیگری از سقاخانه های دایر كنونی تهران كه در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد، سقاخانه ای موسوم به سقاخانه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در
[ صفحه 228]
كوچه آب انبار معیر كوچه مهدویان احدی، به شماره پلاك 70 است. فضای داخلی و دود گرفته این سقاخانه كوچك، واجد تزیینات گچ كاری و آیینه كاری های زیبا و ارزشمندی است. چشمه آب این سقاخانه نیز شامل شیر آبی است كه به آب لوله كشی شهری متصل بوده و در فصول سرد سال معمولا بسته می شود.
قدمت بنای این سقاخانه را بیش از 35 سال تخمین می زنند. بانی خیر این سقاخانه شخصی به نام آقای مشتاقی بوده كه بنای آجری سقاخانه فوق، در جنب خانه وی قرار داشته است. در حال حاضر تولیت این بنای آجری بر عده صاحب كنونی خانه است.
- سقاخانه ی حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در محله دروازه دولاب، بازارچه سید ابراهیم، كوچه آبشار، نیز نمونه دیگری از این قبیل سقاخانه ها است. بنای ساده آجرین این سقاخانه، دارای پنجره فلزی است كه قفل و دخیلی چند بر آن بسته اند. قدمت این بنا به قول متقدمین محلی، حدود 100 سال تخمین زده می شود. البته بنای حاضر در واقع صورت دوباره سازی شده سقاخانه ی قدیمی محل است و در حدود 25 سال پیش بنا شده است. در باب مشخصات و تزیینات بنای اولیه این سقاخانه اطلاع چندانی در دست نیست. فقط همین قدر مشخص شده كه بنای قدیمی دارای كارشی كاری هایی بوده كه به دلیل مرور زمان صدمات فراوانی دیده و حین بازسازی به كلی از بین رفته است.
- سقاخانه باب الحوائج [یا سید جزایری] واقع در خیابان امیركبیر، كوچه شهید علی رضا جاوید، پلاك 118، نمونه دیگری از سقاخانه های منتسب به حضرت ابوالفضل (علیه السلام) است. قدمت این سقاخانه را بیش از 70 سال تخمین می زنند. بانی این مكان، جد بزرگ حاج علی اكبر جزایری از معتمدان محل می باشد. این سقاخانه به صورت فرورفتگی سرتاسری استوانه ای شكلی، به ارتفاع حدود دو
[ صفحه 229]
متر، در دیوار خانه مسكونی آقای جزایری است. مصالح این بنا از آجر بوده و جدار فضای داخلی آن با لایه های ضخیمی از گچ كه نشان از مرمت های مكرر آن دارد اندوده شده است.
همچنین قسمت بیرونی و اطراف سر در قوسی شكل این بنا، پوشیده از كاشی های كتیبه داری، مزین به متونی در باب نام سقاخانه و نیز سلام و ثنای حضرت حسین بن علی (علیه السلام) و اصحاب وی است. نام استاد كاشی كار در ذیل این كتیبه ها، استاد اسدالله ذكر شده است. گویا قبل از آمدن آب لوله كشی، در داخل این سقاخانه، منبع آب فلزی تعبیه گشته بود كه به شكل دستی از آب قنات حاج علی رضا پر می شده است. در حال حاضر از این سقاخانه با وجود لوله كشی داخل آن، فاقد آب است. پنجره ای با نرده های آهنین كه قفل و دخیلی چند بر آن بسته اند نیز حافظ فضای داخلی بی تكلف این سقاخانه است. سینی جا شمعی و تعدادی شمع نیم سوخته داخل آن، نشان دیگری از ارادت مریدان این مكان است.
- شایسته است اشاره ای نیز به سقاخانه كاملا نوسازی شده قمر بنی هاشم، واقع در بازارچه حاج تقی طرخانی [بازارچه شاپور یا قوام الدوله سابق] بشود. قدمت وجود این سقاخانه محلی كمك های كسبه محل، بیش از 60 سال تخمین زده شده است و به ساختمانی آجری، با تزیینات كاشی زیبایی مبدل گشته است. از اشیای قدیمی واقع در بنای این سقاخانه كه در گذشته خشتی و آجری بوده، اثری باقی است. در حال حاضر آبگیر آن را یخچال آب سردكنی كه موقوفه خانمی به نام مرحومه خانم شاه محمود است، تشكیل می دهد. این سقاخانه در حال حاضر شمع خانه ندارد و نذورات آن را كه معمولا نقدی است؛ معتمد محل جمع آوری و صرف مخارج و هزینه های آن می كند.
[ صفحه 230]
بنابراین سقاخانه های متعددی را در تهران می توان مشاهده كرد كه به نام یا القاب این شخصیت بزرگ شیعه، مسمی گشته اند. البته در مورد دیگر سقاخانه هایی كه به نام های دیگری چون نام بانی یا نام محله، كوچه و گذر، شهره هستند
[ صفحه 227]
نیز در واقع وضعیت به گونه فوق است، با این تفاوت كه شهرت اشخاص یا مناطق مورد نظر، موجباتی برای مشخص كردن این سقاخانه ها، از دیگر سقاخانه های احتمالی موجود در محله فراهم كرده است و این موضع به هیچ وجه از اهمیت و ارادت به موكل این مكان های مقدس - كه دلیل اصلی احداث آنهاست - را كم نمی كند. به عنوان نمونه هایی چند از سقاخانه هایی كه به نام یا القاب این سردار بزرگ اسلام شهره هستند، می توان به موارد ذیل اشاره كرد:
- سقاخانه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در خیابان خیام، كوچه مشتاقی، انتهای كوچه صفری؛ كه از نمونه سقاخانه های كوچك و محقر تهران است. این سقاخانه كه گاه به نام سقاخانه ی سید نصرالدین نیز خوانده می شود، به شكل فرورفتگی مختصر رفی شكلی دیوار آجری خانه مجاور خود است. افراد محلی قدمت این سقاخانه كوچك را حدود 70 سال ذكر می كنند. بانی این سقاخانه مشخص نیست و با این كه در واقع جزئی از ملك خود است، ولی فعلا به صورت مستقل اداره می شود و تولیت آن را اهالی محل برعهده گرفته اند. در حال حاضر فضای داخلی این سقاخانه كه در طول زمان بارها مرمت شده، پوشیده از كاشی سفید رنگ ساده ای است و منبع آب این نیز از لوله كشی شهری تأمین می گردد.
دو دریچه فلزی ساده، فضای كوچك داخلی سقاخانه را از بیرون حفاظت می كنند. به طوری كه اهالی محل اظهار می دارند در قدیم داخل این مكان، مملو از شمع هایی بوده كه به نذر روشن گشته و روشنایی دلچسب آن در شب های تاریك، بهترین راهنمای رهگذران این كوی بوده است.
- نمونه دیگری از سقاخانه های دایر كنونی تهران كه در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد، سقاخانه ای موسوم به سقاخانه حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در
[ صفحه 228]
كوچه آب انبار معیر كوچه مهدویان احدی، به شماره پلاك 70 است. فضای داخلی و دود گرفته این سقاخانه كوچك، واجد تزیینات گچ كاری و آیینه كاری های زیبا و ارزشمندی است. چشمه آب این سقاخانه نیز شامل شیر آبی است كه به آب لوله كشی شهری متصل بوده و در فصول سرد سال معمولا بسته می شود.
قدمت بنای این سقاخانه را بیش از 35 سال تخمین می زنند. بانی خیر این سقاخانه شخصی به نام آقای مشتاقی بوده كه بنای آجری سقاخانه فوق، در جنب خانه وی قرار داشته است. در حال حاضر تولیت این بنای آجری بر عده صاحب كنونی خانه است.
- سقاخانه ی حضرت ابوالفضل (علیه السلام) واقع در محله دروازه دولاب، بازارچه سید ابراهیم، كوچه آبشار، نیز نمونه دیگری از این قبیل سقاخانه ها است. بنای ساده آجرین این سقاخانه، دارای پنجره فلزی است كه قفل و دخیلی چند بر آن بسته اند. قدمت این بنا به قول متقدمین محلی، حدود 100 سال تخمین زده می شود. البته بنای حاضر در واقع صورت دوباره سازی شده سقاخانه ی قدیمی محل است و در حدود 25 سال پیش بنا شده است. در باب مشخصات و تزیینات بنای اولیه این سقاخانه اطلاع چندانی در دست نیست. فقط همین قدر مشخص شده كه بنای قدیمی دارای كارشی كاری هایی بوده كه به دلیل مرور زمان صدمات فراوانی دیده و حین بازسازی به كلی از بین رفته است.
- سقاخانه باب الحوائج [یا سید جزایری] واقع در خیابان امیركبیر، كوچه شهید علی رضا جاوید، پلاك 118، نمونه دیگری از سقاخانه های منتسب به حضرت ابوالفضل (علیه السلام) است. قدمت این سقاخانه را بیش از 70 سال تخمین می زنند. بانی این مكان، جد بزرگ حاج علی اكبر جزایری از معتمدان محل می باشد. این سقاخانه به صورت فرورفتگی سرتاسری استوانه ای شكلی، به ارتفاع حدود دو
[ صفحه 229]
متر، در دیوار خانه مسكونی آقای جزایری است. مصالح این بنا از آجر بوده و جدار فضای داخلی آن با لایه های ضخیمی از گچ كه نشان از مرمت های مكرر آن دارد اندوده شده است.
همچنین قسمت بیرونی و اطراف سر در قوسی شكل این بنا، پوشیده از كاشی های كتیبه داری، مزین به متونی در باب نام سقاخانه و نیز سلام و ثنای حضرت حسین بن علی (علیه السلام) و اصحاب وی است. نام استاد كاشی كار در ذیل این كتیبه ها، استاد اسدالله ذكر شده است. گویا قبل از آمدن آب لوله كشی، در داخل این سقاخانه، منبع آب فلزی تعبیه گشته بود كه به شكل دستی از آب قنات حاج علی رضا پر می شده است. در حال حاضر از این سقاخانه با وجود لوله كشی داخل آن، فاقد آب است. پنجره ای با نرده های آهنین كه قفل و دخیلی چند بر آن بسته اند نیز حافظ فضای داخلی بی تكلف این سقاخانه است. سینی جا شمعی و تعدادی شمع نیم سوخته داخل آن، نشان دیگری از ارادت مریدان این مكان است.
- شایسته است اشاره ای نیز به سقاخانه كاملا نوسازی شده قمر بنی هاشم، واقع در بازارچه حاج تقی طرخانی [بازارچه شاپور یا قوام الدوله سابق] بشود. قدمت وجود این سقاخانه محلی كمك های كسبه محل، بیش از 60 سال تخمین زده شده است و به ساختمانی آجری، با تزیینات كاشی زیبایی مبدل گشته است. از اشیای قدیمی واقع در بنای این سقاخانه كه در گذشته خشتی و آجری بوده، اثری باقی است. در حال حاضر آبگیر آن را یخچال آب سردكنی كه موقوفه خانمی به نام مرحومه خانم شاه محمود است، تشكیل می دهد. این سقاخانه در حال حاضر شمع خانه ندارد و نذورات آن را كه معمولا نقدی است؛ معتمد محل جمع آوری و صرف مخارج و هزینه های آن می كند.
[ صفحه 230]